Benedictus de Spinoza | Tanrı Hakkında -1

Benedictus de Spinoza | 1632 - 1677

Tanım I - Özü varlığı kuşatan, başka deyişle tabiatı ancak var olarak tasarlanabilecek olan şeye, kendi kendisinin nedeni [causam sui] diyorum.

Tanım II - Sınırlı olan, yani kendisiyle aynı tabiatta başka bir şeyle sınırlanabilen bir şeye kendi cinsinde sonlu diyorum. Diyelim, cisim kendi cinsinde sınırlıdır, çünkü biz herhangi cismi tasarlasak, tasarladığımızdan daha büyük bir cismi tasarlayabiliriz ve bu daha büyük cisim birinci cisimle aynı tabiatta olduğu için, cismin kendi cinsinde sonlu olduğunu söylemek doğrudur. Nitekim bir düşünce başka bir düşünce ile sınırlandırılmıştır. Fakat cisim düşünce ile ve düşünce de cisimle sınırlandırılmamıştır.

Tanım III - Kendi başına var olan ve kendisi ile tasarlanan, yani kendisini teşkil edecek başka hiçbir fikrin yardımı olmaksızın hakkında fikir edindiğimiz şeye cevher[1] diyorum.

Tanım IV - Cevherde, onun özünü meydana getirmek üzere algıladığımız[2] şeye sıfat [ya da yüklem] diyorum.[3]

Tanım V - Cevherin duygulanışına, başka deyişle kendi kendisine değil, başka bir şeyde var olan [in alio] ve ancak bu başka şey yardımıyla tasarlanan şeye tavır diyorum.

Tanım VI - Mutlak olarak sonsuz bir varlığa, yani sonsuz sıfatları olup başsız ve sonsuz [ezeli]özü bu sonsuz sıfatlarında her biriyle ifade edilmiş olan cevhere Tanrı diyorum.

Açıklama - Mutlak olarak sonsuz diyorum, yoksa kendi cinsinde sonsuz demiyorum. Zira yalnızca kendi cinsinde sonsuz olan bir yerde sonsuz sıfatları [yüklemleri]olumsuzlayabiliriz; fakat mutlak olarak sonsuz olan için ise bir özü ifade eden ve hiçbir olumsuzluğu kuşatmayan her şey onun özüne aittir.

Tanım VII - Sırf kendi tabiatının zorunluluğu ile var olan ve etkinliği yalnız kendisi ile gerektirilmiş bulunan şeye hür diyorum. Kesin ve gerektirilmiş bir şart içinde var olmak ve etki yapmak için kendisinden başka birisiyle gerektirilmiş olan şeye zorlama [cebrî] diyorum.

Tanım VIII - Başsız ve sonsuz [Eternel] olan şeyin yalnızca tanımının zorunlu bir sonucu diye tasarlanması bakımından, varlığa başsız ve sonsuzluk [Eternité] diyorum.[4]

Açıklama - Gerçekten böyle bir varlık, ezeli hakikat, nitekim şeyin özü diye tasarlanmıştır ve bu sebepten, süre veya zaman ile açıklanamaz, hatta süre başı ve sonu olmayan şey diye tasarlanmış olsa bile.

Benedictus de Spinoza | Etika | Dost Kitabevi | 345 s.

__________________________

1) Cevher’in Türkçe’si töz’dür, fakat Spinoza’nın klasik felsefe dili için burada cevher, sıfat kelimelerini kullandık.

2) İdrak ettiğimiz.

3) Attribut kelimesi mantıkta yüklem, metafizikte sıfat diye karşılanıyor, ancak burada Spinoza ikisini de ifade ediyor.

4) Eternel karşılığı her ne kadar başsız ve sonsuz demekte isek de Spinoza bunun yanında “sonsuz” da dediği için her yerde kullanamadık.